Hoe macht corrumpeert en hoe dit te voorkomen

Dagelijks lezen we in het nieuws verhalen over corruptie en machtsmisbruik.
Hoe kan dat toch? Waarom worden mensen corrupt als ze aan de touwtjes mogen trekken? Ik wil weten hoe dit mechanisme werkt. En is het te stoppen?

In mijn instituut Felixe ga ik ervanuit dat de mens twee basisbehoeften heeft: autonomie en verbinding. Zowel in de positieve psychologie en de Zelfkonfrontatie-methode (ZKM) van prof. dr. Hubert Hermans wordt dit wetenschappelijk onderbouwd.

Maar wat blijkt: bij machtige mensen doet ‘verbinding’ niet mee. Zij denken en voelen anders dan mensen zonder macht. Dit geldt trouwens voor beide seksen. Iedereen heeft dit mechanisme in zich. Ja, jij ook. Het is zelfs zo, dat als je geen macht hebt maar je machtig voelt, hetzelfde principe in werking treedt: jij mag net iets meer dan anderen.

Machtige mensen zijn streng voor anderen en rekkelijk voor zichzelf.

 

Hoe ontstaat dit corrumperende gedrag?

Er zijn vijf oorzaken aan te wijzen:

1. Hormonale verandering

 Gezaghebbende posities zorgen voor veranderingen in het brein. Uit onderzoek blijkt dat de werking van biochemische processen verandert bij mensen met macht, zij maken veel cortisol aan. Dit hormoon bevordert prestaties maar zorgt ook voor narcistische trekjes en een beperkt empathisch vermogen.

Machtige mensen denken zich alles te kunnen permitteren en doen dit vaak grenzeloos. Ze zijn gericht op hun eigen doelen en vergeten makkelijk de belangen van anderen. Deze doen gewoon niet mee.

2. Machtige mensen zien meer kansen en durven daarom meer risico’s te nemen

Machtige mensen voelen zich ongenaakbaar. Ze wegen eventuele negatieve gevolgen niet mee. Onderzoek naar gokgedrag toont aan dat machtige mensen met hogere bedragen gokken en ze gaan ook vaker vreemd. Neem Bill Clinton met zijn stagiaire en de seksfeestjes bij Silvio Berlusconi.

Dit risicogedrag kom je ook bij vrouwen tegen. Neem de zakenvrouw Elizabeth Holmes. Zij is de oprichtster van het Amerikaanse bloedtestbedrijf Theranos, dat op zijn hoogtepunt 9 miljard dollar waard was. Het bedrijf bleek een en al bedrog te zijn – meesterbedriegster Holmes belazerde de kluit en lichtte aandeelhouders voor honderden miljoenen op. Ze heeft 11 jaar cel gekregen, ondanks dat ze hoogzwanger is.

Hebben we nog Leona Helmsley, bekend van het Helmsley hotelketen. Zij was zo tiranniek dat ze de bijnaam Queen of Mean had. Ze zat 19 maanden in de gevangenis in verband met belastingontduiking. “Belasting betalen is alleen iets voor het volk,” was haar credo.

Zo zie je, ook machtige vrouwen maken misstappen.

3. Machtige mensen vinden dat ze recht hebben op extra privileges

Naargelang de invloed groeit, voelt men zich beter dan anderen en staat men zich meer vrijheden toe.

Hubert Mollenkamp van de Amsterdamse woningbouwcorporatie Rochdale reed in een Maserati van de zaak, mét chauffeur. Daarnaast werden er vaak exorbitante feestjes georganiseerd op kosten van de zaak of de gemeenschap, naast buitenechtelijke verzetjes en andere zaken die het daglicht niet kunnen verdragen.

Boris Johnson vierde feestjes in Downingstreet 10 terwijl het hele volk in lockdown zat tijdens corona. Ook onze koning had in coronabeperking zo zijn eigen regels. De 18^e verjaardag van zijn dochter werd toch groots gevierd.

Streng voor anderen en rekkelijk voor zichzelf, hier gaat het weer op.

4. Machtige mensen hebben dit principe zelf niet door.

Prof. dr. Joris Lammers onderzoekt de invloed van macht op het denken en het gedrag van mensen.

Hij trekt een vergelijking met het effect van bier op je gedrag en hoe je daarna naar de wereld kijkt. Je kent de gevolgen van alcohol, maar als je eenmaal een biertje op hebt, ben je ze vergeten. Zo werkt het ook met macht: je hebt het zelf niet meer door hoe je naar de wereld en naar jezelf kijkt.

5. Mensen met macht dekken zich goed in zodat ze onaantastbaar blijven

Mensen met macht creëren vaak een kliek van volgers en ja-knikkers om zich heen die belang hebben bij hun succes. Vaak is er wel een Raad van Bestuur of Commissarissen in beeld, maar die zijn te zwak of te onoplettend om zaken aan te kaarten.

Wat is er tegen deze effecten te doen?

Het advies van prof. dr. Joris Lammers is dat mensen meer kritisch moeten zijn op hun leiders. We kunnen corruptie voorkomen door bescheidenheid af te dwingen. Men moet ervoor zorgen dat de leider dienstbaar is. Dienstbaar leiderschap is nu dan ook helemaal hot.

Rishi Sunak, de net gekozen Engelse prime minister, heeft bij zijn aantreden beloofd dat hij zich dienstbaar zal maken aan het volk. Belangrijk hierbij is, hoe zijn directe omgeving goed let op zijn dienstbaar gedrag, zodat hij geen last krijgt van te veel cortisolaanmaak en in de val loopt van corrumperend gedrag.

Hij heeft al één voordeel: hij is al heel rijk en heeft het geld van de gemeenschap niet nodig. Interessant om hem te blijven volgen en te zien of hij zijn hormonen in bedwang kan houden. Zo nodig kan Instituut Felixe hem daarbij helpen.

Instituut Felixe helpt succesvolle mensen zowel de autonome als de verbindende kant te ontwikkelen. Het is wetenschappelijk bewezen dat je gelukkig voelen en blijven te maken heeft met de juiste competenties om beide kanten te ontwikkelen. Ga op zoek naar jouw verbindende kwaliteiten waardoor jij je compleet voelt. Mocht je hier hulp bij willen, schroom niet om contact te zoeken.

Sylvia Duijm
high-impact coach & founder Instituut Felixe
Gericht op mensen bij wie overvloed overvloedig is en waar geluk nog niet heel gewoon is.